Over files, omleidingswegen, openbaar vervoer en... ruimtelijke ordening
Ruimtelijke verrommeling
De typisch Vlaamse lintbebouwing, landelijke woongebieden en verkavelingen maken de Vlaming, en in het bijzonder de Limburger, erg afhankelijk van een eigen auto. Wie buiten het stadscentrum of woonkern woont mag al snel enkele kilometers rekenen voor diensten zoals bibliotheek, ontspanning, werken… Voor het openbaar vervoer is het een hele uitdaging om al deze functies vlot met elkaar te verbinden. Door deze ruimtelijke wanorde en een gebrek aan vlotte verbindingen met het openbaar vervoer voelen veel mensen zich genoodzaakt om vast te houden aan koning auto.
Koning auto staat in de file
Hoe komt het toch dat een van de dichtste wegennetten van Europa toch elke dag verder dichtslibt?
De oplossing is niet om nog meer wegen aan te leggen, meer rijstroken, meer omleidingswegen… want ook die staan binnen afzienbare tijd vol.
De oplossing van het fileprobleem is een combinatie van verschillende maatregelen om koning auto van de troon te stoten. Ontmoedigen door hogere kosten en taxen kan enkel werken in combinatie met voldoende alternatieven. Daarom moet volop ingezet worden op betrouwbaar en comfortabel openbaar vervoer, telewerken, carpoolen, flexibele werktijden, veilige fietspaden en dichtere, multifunctionele stads- en dorpskernen.
Wanneer het gros van de auto’s op de wegen (deels) elektrisch is zal dit zeker een positieve invloed hebben op de rechtstreekse uitstoot van broeikasgassen. Ook valt dan (een groot deel van) de verbranding van fossiele brandstoffen weg. Een goede zaak. Maar de werkelijke milieukost van de productie en afvalverwerking van deze wagens en de bron van elektriciteit blijven toch zorgen baren. Bovendien zijn er nog heel wat praktische hindernissen. En elektrisch of niet, zolang we massaal in onze auto kruipen, blijft het fileleed bestaan.
We kunnen er niet omheen (letterlijk): de beroemde Limburgse Noord-Zuidverbinding. Na jarenlang plannen, procederen en studeren is de omleidingsweg definitief van de baan (woordgrapje).
De Vlaamse regering besloot na twee vernietigingsarresten om het dossier in een procedure voor complex project af te handelen. Het voorontwerp projectbesluit heeft de formele adviesronde inmiddels doorstaan. Later volgt nog een openbaar onderzoek van 60 dagen. Definitieve goedkeuring van de plannen wordt nog dit najaar (2024) verwacht. Tip: tunnels, twee stuks.
Ontmoedigend openbaar vervoer
Een vlot, frequent en betrouwbaar openbaar vervoer speelt een cruciale rol in duurzame mobiliteit. Het investeren in een uitgebreid netwerk van treinen, trams en bussen, gekoppeld aan slimme mobiliteitsoplossingen zoals realtime informatie is essentieel. Een naadloze overstap tussen verschillende schakels is noodzakelijk voor de efficiëntie, het beperken van de reistijd en het comfort van de reiziger. Of het nieuwe Hoppin dat ook kan waarmaken?
In werkelijkheid worden landelijke gebieden weinig tot niet bediend, is er eerder sprake van achteruitgang dan vooruitgang, en brengt het openbaar vervoer je niet op de plaats waar je wil zijn, op (ongeveer) het tijdstip dat je voor ogen had. Een aanzienlijk langere reistijd, het aantal noodzakelijke overstappen en overvolle toestanden tijdens de spits doen heel wat Vlamingen (terug) naar de auto grijpen. Momenteel worden de eerste vrije busstroken voor de Spartacus trambussen (plots is er geen sprake meer van sneltrams) afgewerkt. Zal het Spartacusplan na al die jaren dan toch in afgeslankte versie gerealiseerd worden? Er is alleszins hier en daar al extra asfalt aangelegd…
Gelukkig is het gebruik van de fiets voor functionele verplaatsingen ook in opmars.
Met de fiets, gezond voor mens en milieu
Of toch niet helemaal? Veilige, goed onderhouden fietspaden langs bestaande wegen zijn broodnodig om mensen aan te moedigen hun korte verplaatsingen met de fiets te doen. Voor vlot woon-werkverkeer en/of langere afstanden kunnen deze verbindingen echter onnodig veel opstoppingen en gevaren bevatten zoals verkeerslichten, drukke kruispunten, inritten enz. In dat geval biedt een fietssnelweg oplossingen. Ook voor de recreatieve fietser zijn fietspaden langs drukke gewestwegen en kruispunten niet ideaal. Fietssnelwegen en toeristische fietspaden door het groen zijn zeker interessanter. Uiteraard moedigen we alle functionele en recreatieve fietsverplaatsingen aan!
Maar wanneer bos onder beton verdwijnt voor een nieuw fietspad is het onze plicht om zo’n project kritisch te bekijken. Zo hebben we gepleit voor meer inspanningen voor natuur bij deel 1 van het Kolenspoor en plaatsen we ernstige vraagtekens bij het verstoren van vleermuizen voor een belevenisroute in de mergelgroeven.
Het mobiliteitsvraagstuk is dus complex en een duurzame oplossing bestaat uit meerdere facetten.
Door woonkernen en stadscentra bewust te verdichten, met aandacht voor de leefbaarheid, en door wonen ‘op de buiten’ niet meer als gangbaar te beschouwen, kunnen we heel wat langere verplaatsingen vermijden. Hierdoor komen openbaar vervoer, fiets of step naar voor als ideaal vervoermiddel. Waarom niet te voet naar de bakker om de hoek?
Wie toch buiten de woonkernen woont kan nog steeds met de fiets, maar moet ook kunnen rekenen op betrouwbaar openbaar vervoer voor langere verplaatsingen. Anders blijft Koning Auto nog steeds de beste optie, en dat is niet de bedoeling.
Een mentaliteitswijziging is nodig, maar daarvoor moet dus eerst de juiste basis gelegd worden.
Tot slot is recreatief fietsen een gezonde hobby, mits nieuwe fietspaden worden aangelegd met respect voor de omgeving.
Foto: Pixabay, rizaaprilliana46