Watercoalitie na verontrustende Europese doorlichting: “Maak van water een topprioriteit"

De Europese Commissie publiceerde op 04/02/25 een evaluatie van het Vlaamse waterbeleid. Vlaanderen scoort over de hele lijn slecht, terwijl de deadline van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) 2027 onverbiddelijk dichterbij komt. Deze beoordeling is een duidelijke wake-upcall voor de Vlaamse regering: dringend ingrijpen is noodzakelijk om onze toegang tot zuiver water te verzekeren. Toch lijkt minister van Omgeving Jo Brouns (CD&V) de Europese aanbevelingen nu al naast zich neer te leggen. De Watercoalitie, een brede groep natuur- en milieuverenigingen, geeft drie oplossingsrichtingen waar de minister nu mee aan de slag kan.

De Kaderrichtlijn Water, die sinds 2000 van kracht is, verplicht lidstaten om al hun waterlopen tegen 2027 in een goede toestand te brengen. De oorspronkelijke deadline was 10 jaar geleden, in 2015 - we spelen al verlengingen, en hoewel Vlaanderen al 25 jaar de doelen kent, blijven resultaten uit. Onder meer het gebrek aan financiering en onvoldoende coherent, daadkrachtig beleid zorgen ervoor dat Vlaanderen niet op koers zit om de doelstellingen te halen, aldus de Europese Commissie in een nieuw rapport. Als Vlaanderen opnieuw een uitzondering zou vragen om de doelen niet te hoeven halen, dan wordt dat wellicht geweigerd. Een niet mis te verstane boodschap naar de nieuwe Vlaamse regering die in haar beleidsplannen nogal gemakzuchtig stelt om in dialoog te gaan met de Europese Commissie om uitzonderingen, uitstel en afzwakkingen te vragen voor het behalen van de waterkwaliteitsdoelstellingen. De gelatenheid van de minister bij het waarborgen van toegang tot proper water staat in schril contrast met het cruciale belang ervan.

Tabel uit het rapport, nvdr.

Zet in op bindende, coherente waterplannen

Het rapport geeft glashelder weer wat de natuur- en milieubeweging al langer van de daken roept: het Vlaamse waterbeleid leunt al decennialang op vrijblijvende afspraken en doet al te gretig beroep op Europese uitzonderingsbepalingen. Een vrijwillig beleid met onvoldoende financiering, dat geen doorvertaling kent in belendend beleid, zoals het pesticidenplan en het mestbeleid. De nieuwe stroomgebiedbeheerplannen die Vlaanderen binnenkort moet indienen, en die de komende jaren ons waterbeleid zullen bepalen, moeten daarom komaf maken met de slappe hap van het verleden. Europa stelt expliciet dat verplichte maatregelen in de landbouwsector nodig zijn, samen met een meer coherent beleid richting o.a. pesticiden, mest en stikstof. Enkel een coherent plan met duidelijke verplichtingen en verantwoordelijkheden kan de doelen halen en een mogelijke vergunningenstop afwenden.

Een helder kader voor bedrijven

Ons land mist een helder en effectief vergunningenbeleid. De Europese Commissie bekritiseerde eerder al de te sporadische evaluaties van vergunningen voor puntbronlozingen door bedrijven en bevestigt dit nu nogmaals. De Watercoalitie roept op tot een toekomstgericht en juridisch sluitend kader. Wanneer blijkt dat de doelstellingen voor een waterlichaam niet behaald worden, moeten de betrokken vergunningen onderzocht en zo nodig herzien worden, met aanvullende acties om alsnog de doelstellingen te bereiken. Zo’n kader biedt bedrijven meer rechtszekerheid en stimuleert innovatie in hun waterbeheer. Sterker: vandaag koploper worden in verantwoord en circulair watergebruik, kan morgen gouden economische kansen scheppen.

Zorg voor een sluitende financiering

Aangezien een gebrek aan financiering een groot obstakel is, moet België sterker inzetten op het principe van ‘de vervuiler betaalt’, aldus de Commissie. De Watercoalitie ijvert, net zoals het expertenpanel Weerbaar Waterland, voor een ‘Verankerd Waterzekerheidsfonds’ dat afstapt van jaarlijkse projectbudgetten en inzet op een stabiele systeemaanpak. Op die manier zijn projecten onafhankelijker van wisselende factoren. De bal ligt nu bij ministers De Ridder (N-VA) en Brouns (CD&V) die met de opmaak van het nieuwe Blue Deal-decreet de sleutel in handen hebben om een sluitend investeringsplan te realiseren. De kosten verlichten kan ook door maatregelen zoals een infiltratiebonus of decentrale waterzuivering door te voeren. Bovendien is het al lang bekend dat natuurgebaseerde oplossingen, zoals wetlands, de meeste kostenefficiënte oplossingen zijn om ons te beschermen tegen overstromingen en droogte. Hier liggen koppelkansen met de doelen uit de Natuurherstelwet.

Het rapport is een duidelijke waarschuwing. Niet ondanks, maar juist vanwege de hoge bevolkingsdichtheid en de aanwezige industrie en landbouw moet waterbeleid een topprioriteit zijn in Vlaanderen. Het stikstofarrest leert ons dat verder gaan op dit elan kan leiden tot een juridisch ­precedent met economische gevolgen. Zo'n ­scenario kan iedereen missen als kiespijn.

De Watercoalitie is een coalitie van Bond Beter Leefmilieu, BOS+, Breekijzer, Join For Water, Limburgse Milieukoepel, Natuurpunt, Natuur.koepel, Velt, Waterland, West-Vlaamse Milieufederatie en WWF.

Bond Beter Leefmilieu - Heleen De Smet