Water is collectief, droogte ook (deel II)

Als drinkwaterreserves slinken

Onze reserves aan hoogwaardig drinkwater slinken.

Het kostbare water dat bij gezinnen uit de kraan stroomt, wordt ook gebruikt voor allerlei andere doeleinden zoals het wassen van auto’s, het besproeien van gazons, en de was en de plas. Dat is dagelijkse realiteit.

Maar het gaat verder dan dat, veel verder, want ontzaglijke volumes hoogwaardig drinkwater worden ook gewonnen voor andere doeleinden: industriële processen bijvoorbeeld. De industrie levert echter zichtbaar inspanningen om dit te beperken of te vermijden. Denk maar aan het gebruik van gezuiverd (eigen) afvalwater. In de voedingsindustrie ligt dit natuurlijk anders: water dat in contact komt met voeding moet zuiver drinkwater zijn.
Een concreet beeld van watergebruik door industrie vind je bij de VMM.

Wanneer komt er een verbod op deze aanwending van drinkwater voor ‘grijze’ toepassingen in industrie?

Tijdens ons Themacafé ‘Waardevol Water’ (november 2023) vernamen we dat in Haspengouw grondwater wordt opgepompt uit de enige drinkwaterlaag die er voorhanden is. Daarvoor moet ook de harde kalklaag doorboord worden.
Dat is zorgwekkend nieuws!

Infiltratie en buffering

Sommige (vaak oudere) mensen hebben nog steeds de perceptie dat sloten en grachten proper gehouden moeten worden, omwille van de netheid en een goede waterafvoer.

Die tijd is voorbij! Vandaag de dag wordt het omgekeerde nagestreefd: laat die sloot maar dichtgroeien, dan kan het water rustig de grond in trekken. Dus: “Blijf van die sloot af!”

Bij de aanleg of heraanleg van straten wordt soms een infiltratieberm geïnstalleerd. Dat is een komvormige berm die toelaat dat het hemelwater langer ter plekke wordt gehouden en zo kan insijpelen in de bodem. Bijkomende voordelen van zo’n groene berm t.o.v. een berm met kiezel bijvoorbeeld zijn: bomen kunnen er gemakkelijker overleven én het is er koeler.

Meer over water in openbare domeinen ontdek je hier: https://blauwgroenvlaanderen.be/.

Hemelwater beter benutten kan ook bij woningen. Regenwateropvang is verplicht bij nieuwbouw maar de introductie ervan gaat traag bij bestaande woningen. Voor iedere woning zal er op termijn meer water opgevangen en gebufferd moeten worden. Hemelwater van daken kan gebufferd worden in een regenwaterput of je kunt een wadi of poel aanleggen om de grondwatertafel aan te vullen. Water dat overloopt van een regenwaterput, moet ook kunnen infiltreren in de grond errond (en niet afgevoerd worden naar de riolering) zodat het zo langzaam mogelijk het systeem verlaat.

We kunnen ook landschappen inrichten als ‘waterbatterijen’ of ‘waterschuren’. Kijk maar naar het ‘De Droge Delta’-project.

Onderzoek ‘De Droge Delta’ toont welke strategische gebieden in Vlaanderen als ‘waterschuur’ kunnen werken om ons beter te wapenen tegen droogte.

En hoe beter het bufferen en het indringen van hemelwater functioneert in landbouwzones, hoe beter de teelten.

Recht op water

‘Wie heeft het meeste recht op water in tijden van watertekort?’ vroegen we tijdens ons Themacafé aan de deelnemers. ‘Landbouwers, industrie, burgers, overheden, de natuur, …?’.

Onze vraag werd gecounterd. ‘Is er wel een tekort aan water?’

Drinkwater moet altijd uit de kraan blijven lopen, leerden we ook.

De overheid maakte deze oefening al in haar Draaiboek coördinatie waterschaarste en droogte, een stevig document dat praktische info bevat voor burgers, bedrijven en overheden. Ze stuurt bij waar nodig.

In dit draaiboek wordt ook ingezoomd op begrippen als droogte, waterbeschikbaarheid en waterschaarste. “Waterschaarste treedt op wanneer aan de vraag naar water met een bepaalde kwaliteit niet meer kan voldaan worden” en dat is niet altijd het gevolg van (natuurlijke) droogte.
Dat brengt ons weer bij de vraag hoe verspilling van dat water met die bepaalde kwaliteit (drinkwater bijvoorbeeld) vermeden kan worden.

Waar het meeste geld verloren raakt, in geval van watertekort, daar geeft de overheid de hoogste prioriteit aan. Daarom is water voor de binnenvaart van zulk groot belang.
Sluizen maken echter ook deel uit van het probleem, want ze versluizen het kostbare water letterlijk naar de zee. Gelukkig bestaan er nu ook sluizen waarin het water teruggepompt kan worden, zodat het langer ter plekke blijft.

Een afschakelplan voor de landbouw zou op tafel liggen, vernamen we tijdens ons Themacafé. In dat plan wordt per teelt (en de productiekost ervan) een prioriteit vooropgesteld. De productiekost van bloemkolen bijvoorbeeld is hoger dan die van bijvoorbeeld maïs voor veevoeder. Bloemkolen zouden daardoor meer recht krijgen op water.

Omdat voorkomen beter is dan genezen, gaven onderzoekers van het Proef- en Vormingscentrum voor de Landbouw (PVL) en onderzoekscentrum PIBO-campus, aanbevelingen voor vochtbewuste bodembewerking bij de teelt van maïs en chicorei.

Natuur en landbouw

Tijdens ons Themacafé ‘Waardevol Water’ bekeken we ook het water dat de natuur nodig heeft. Denk maar aan een poel die droogvalt, een vaste stopplaats bij vogeltrek die droogvalt, zwaluwen die geen vochtige aarde vinden voor hun nesten, enz.

In de natuur krijgt het natuurlijk laten functioneren van waterlopen, met vissoorten die Europese bescherming krijgen, voorrang. Wat met de andere, niet Europees beschermde natuur? Die moet toch ook bescherming krijgen!

De natuur is geen actieve consument van water maar wel een slachtoffer dat geholpen moet worden. In de Blue Deal bestaat er een prioriteitenlijst in functie van die natuur.

In oktober ’23 kopte Gazet van Antwerpen: Hoe effectief is de Blue Deal? “Water moet bepalen hoe we wonen, werken en voedsel telen”

Als de natuur weinig water heeft, heeft dat ook invloed op de landbouw. Zoals het er nu voor staat, worden landbouwgronden gedraineerd, waarna beken worden leeggetrokken in droge periodes, om die landbouwgronden opnieuw te irrigeren. Laagstamfruitbomen bijvoorbeeld horen om die reden niet thuis in beekvalleien.

Het is ook al zover gekomen dat er grondwater wordt opgepompt om een beek te voeden en te vermijden dat ze droogvalt. Onder meer in Nederland wordt dit toegepast. Of dat er kanaalwater (met een andere chemische samenstelling dan grondwater) wordt gebruikt om nat grasland nat te houden. Hoe ver moeten we nog gaan?

---

Kort samengevat: Water wint aan belang en de opvang, buffering en infiltratie van hemelwater raken meer en meer ingeburgerd. Er is nog een lange weg te gaan, maar elke stap vooruit (hoe klein ook) is er toch weer een!

Als Limburgse Milieukoepel willen we meer zijn dan de spreekwoordelijke druppel op de hete plaat. Omdat water hoog op onze agenda staat, zijn we lid van de Watercoalitie. Zonder water immers geen later.

Op 28 maart organiseren we samen Het eerste grote waterdebat waarmee we richting willen geven aan partijprogramma’s én een regeerakkoord die een veerkrachtig waterbeleid centraal stellen. Daarom debatteren we die dag met onze Vlaamse volksvertegenwoordigers en geven we ook deze vier experten het woord: Patrick Willems (KUL, expertenpanel Weerbaar Waterland), Els Huigens (Fris in het landschap), Ann Carette (UAntwerpen) en Wim van Gils (Minaraad).

#water #landbouw #ruimtelijkeordening

Deel I van ‘Water is collectief, droogte ook’ ontdek je hier: https://www.limburgsemilieukoepel.be/nieuws/water-is-collectief-droogte-ook/

Wil je meer lezen over wateroverlast en de aanpak ervan? Ontdek het in ons artikel ‘Wateroverlast - Als het water je aan de lippen staat’

Foto: Ewa Urban via Pixabay.com