Waarom we als milieubeweging soms naar de rechtbank trekken

Omgevingsvergunningen en procedure

Bij de aanvraag van een omgevingsvergunning moet er een hele procedure gevolgd worden, waarbij inspraak gegeven kan worden. Die inspraak, in de vorm van bezwaren en beroepen, wordt telkens behandeld door politici (het gemeentebestuur, het provinciebestuur of de Vlaamse regering). Zij krijgen daarvoor in principe hulp vanuit de (soms politiek gekleurde) administratie: omgevingsvergunningscommissies, Agentschap Landbouw en Zeevisserij, Agentschap voor Natuur en Bos, Departement Zorg, Vlaamse Milieumaatschappij, …

Jammer genoeg nemen die politici het bij de besluitvorming niet altijd even nauw met de argumenten die aangedragen worden in de bezwaar- en beroepschriften, zelfs al zijn het letterlijk citaten uit geldende wetteksten. Doen ze dat vanuit onkunde of zijn er misschien steekpenningen mee gemoeid? Dat laten we in het midden. Feit is wel dat er in zulk geval een door de politiek goedgekeurde maar onwettelijke omgevingsvergunning op tafel komt te liggen. Politici zijn nu eenmaal geen neutrale rechters.

Bijgevolg rest ons vanuit de milieubeweging dan slechts één optie om de wettelijkheid van een dergelijke omgevingsvergunning tegen het licht te houden: de Raad voor Vergunningsbetwistingen, voorgezeten door beroepsrechters die de wetgeving uiteraard veel beter kennen en begrijpen dan politici dat doen.

Scheiding der machten? Of particratie?

In theorie leven we in een staat waarin een scheiding der machten geldt:

• Het parlement als wetgevende macht die nieuwe wetten opmaakt;
• De regering als uitvoerende macht die de staat bestuurt volgens die geldende wetten;
• Justitie als rechterlijke macht die de wettelijkheid van dat bestuur toetst.

In theorie is dat een deugdelijk systeem. In praktijk hebben we echter af te rekenen met een particratie waarin wetgevende en uitvoerende macht één pot nat zijn geworden. Want parlementsleden behorend tot de meerderheid, stemmen quasi blindelings hoe het hen vanuit hun partij opgedragen wordt, wat het de uitvoerende regering nogal makkelijk maakt. En hoewel er soms toch enige gezonde twijfel passeert, blijft de rechterlijke macht voorlopig staande in heel dat circus, tot zeer groot ongenoegen van sommige partij-apparaten waarin geschreeuwd wordt over wereldvreemde en activistische rechters.

De rechterlijke macht kan het die particratie erg moeilijk maken, maar enkel en alleen als er beroep op haar gedaan wordt.

Het gevolg? Het particratisch systeem doet er werkelijk alles aan om burgers, hetzij individueel hetzij verenigd, het zo moeilijk mogelijk te maken om naar de rechtbank te stappen.

Dat doet ze door een heleboel voorwaarden op te leggen, zoals dat iemand die inspraak wil geven, een duidelijk persoonlijk belang moet hebben, waardoor opkomen voor het algemeen belang totaal onmogelijk wordt.

Daarenboven verbiedt ze milieuverenigingen om subsidiemiddelen in te zetten bij rechtszaken tegen de overheid, terwijl die verenigingen wél verplicht zijn bij te dragen aan het realiseren van de doelstellingen van diezelfde overheid.

Alsof dat nog niet genoeg is, weigert het particratisch systeem zich aan de wet te houden. Zo ook minister Jo Brouns die, ondanks de positieve beslissing van de Raad van State, de toegekende subsidie aan milieuvereniging Dryade weigert uit te betalen. Hendrik Schoukens, docent omgevingsrecht aan Universiteit Gent, schreef daarover in De Standaard: “Hoe lastig ook, de eigen, democratische tegenmacht ‘voeden’ behoort tot de essentie van onze westerse samenleving. Ook de politiek is ondergeschikt aan de rechtsstaat.” Alleen stellen (sommige) politici zich blijkbaar graag boven de wet.

Betrokkenheid

Willen we graag leven in een gezonde leefomgeving?
Willen we dat ook aan toekomstige generaties kunnen bieden?

Dan moet er begonnen worden bij het begin: deugdelijke omgevingswetgeving die niet steeds de bescherming van ons leefmilieu uitholt, maar ons leefmilieu en de bescherming ervan juist versterkt. Dit belangt ons allemaal aan, en daarom worden burgers en milieuverenigingen graag van in het begin bij dat proces betrokken.

Samenwerken loont, maar dan wel voor het algemeen belang, als het aan ons ligt.

Beeld: Sora Shimazak via Pexels

#landbouw #ruimtelijkeordening #water