Spreek jij ook eco? - deel II

In dit tweede van ons drieluik ‘Spreek jij ook eco?’ gaan we dieper in op greenwashing.

Greenwashing is de praktijk van het geven van een valse indruk van de milieueffecten of ecologische voordelen van een product. Dit kan de consument misleiden en zijn koopgedrag beïnvloeden.

Bedrijven en organisaties die zich groener voordoen dan ze zijn, doen ook aan greenwashing.

Koeien op een glooiende, groene weide

Marketingbureaus doen onderzoek naar welke kleuren, woorden, klanken, geuren, associaties, enz. het best werken om een product te verkopen.

Denk maar aan afbeeldingen van koeien op een glooiende, groene weide (op een brik melk), aan vers fruit (op een fles vruchtensap), graanhalmen (op koekjesverpakkingen) en felle, vrolijke kleuren voor snoepgoed.

We denken misschien graag dat we ons hier absoluut niet door laten beïnvloeden, maar dit heeft meer effect op ons dan we willen toegeven. Onbewust beïnvloedt het ons wel degelijk.

Verpakkingen en reclame laten ons zien wat we willen zien. Positieve associaties zijn daarom noodzakelijk.

Negatieve associaties moeten tot elke prijs vermeden worden. Je zag nooit een eierdoos met een foto van een legbatterijkip op, toch? Net zoals op geen enkele koekjesdoos de berg suiker getoond wordt die in die koekjes verwerkt werd.

Groene claims: terecht of niet?

Iedereen heeft de mond vol van ‘eco’ en ‘milieuvriendelijk’. We willen allemaal ons steentje bijdragen en proberen om meer bewust te kopen.

Daar gaat de marketingsector toch van uit, en daarom duiken er alsmaar meer woorden op als ‘groen’, ‘eco’, ‘duurzaam’, ‘recycleerbaar’, ‘milieuvriendelijk’, ‘CO₂-neutraal’, enz.

Daarnaast heb je ook ‘ingrediënten van natuurlijke oorsprong’, ‘gemaakt van 100% gerecycleerd materiaal’, ‘biologisch afbreekbaar product’, enz.

Het probleem is dat deze woorden (zonder enige context) erg vaag en niet te verifiëren zijn.

Binnen recyclage bijvoorbeeld is er vaak sprake van downcycling, wat leidt tot een minderwaardig product. Niet alle grondstoffen kunnen immers oneindig herbruikt worden.

CO₂-neutraal kan verwijzen naar een deel van het productieproces, maar de werkelijke CO₂-uitstoot van het volledige productieproces wordt misschien verzwegen.

Veel E-producten in voeding zijn van natuurlijke oorsprong, maar is dat echt zoveel beter? Denk maar aan E120 (karmijnzuur) dat in cosmetica, voedings- en farmaceutische producten gebruikt wordt. De paarsrode kleurstof wordt onttrokken aan schildluizen. Gelukkig zijn er ook alternatieven voorhanden, zoals bietenrood en caroteen. https://proveg.com/nl/blog/e120-karmijn/

Biologisch afbreekbaar wil niet zeggen ‘Gooi maar in de berm, dat vergaat toch.’ Want de term vertelt niets over de tijd die nodig is om een product af te breken. Zo kan bijvoorbeeld niet alles wat biologisch afbreekbaar is zomaar op de composthoop. Denk maar aan ‘composteerbaar plastic’ of ‘bio(afbreekbaar) plastic’ (zakjes, drinkbekers, enz.) die absoluut niet geschikt zijn om (thuis) te composteren. Anno 2024 hoort zulk plastic bij het restafval.

Twijfel je over wat waar mag? Ga naar https://www.betersorteren.be/, typ het soort verpakking en geef de postcode van je woonplaats in. De sorteerregel die in jouw regio van toepassing is, wordt getoond.

Genoeg voorbeelden!
Het punt is dat zulke groene claims alleen waarde hebben als ze ook echt gestaafd kunnen worden met concrete gegevens, cijfers of voorbeelden.

Dergelijke info moet vlot vindbaar zijn via bijvoorbeeld een website. Denk maar aan een filmpje waarin uitgelegd wordt welke stappen gezet werden:

• Om de hoeveelheid chemicaliën te verminderen in het productieproces;
• Voor de ingebruikname van een eigen waterzuivering om het gezuiverde water opnieuw in te zetten in het productieproces;
• Enz.

Certificaten bevorderen de geloofwaardigheid enorm, maar alleen een vermelding en een logo zijn niet genoeg. Iedereen kan immers een groen hartje of groen duimpje op een etiket plaatsen.

Vandaag de dag worden ‘groene’ woorden meer dan eens misbruikt, in valse claims of wanneer woorden als ‘milieuvriendelijk’ vermeld worden in reclamespots, terwijl de producten niet als milieuvriendelijk geboekstaafd staan. Bedrijven doen zich soms beter voor dan ze zijn.
Wie gelooft hen dan nog?

Gelukkig zijn er meer en meer bedrijven die oprecht inspanningen leveren en hierover open en eerlijk communiceren. Maar hun boodschap loopt soms verloren tussen de vele valse claims.

Europa grijpt in

Europa werkt aan een update van haar regels voor reclame en klantbescherming.

• Er mag niet meer gegooid worden met claims als ‘milieuvriendelijk’ zonder bewijs.
• Wordt milieu-impact of klimaatimpact elders (niet binnen de productie zelf) gecompenseerd, dan mag het product niet meer milieu- of klimaatvriendelijk genoemd worden.
• Enkel gekende, gecertificeerde labels en logo’s mogen nog gebruikt worden.

Bedrijven die het goed bedoelen, worden daardoor opgezadeld met extra bewijslast. Hoewel, als alles klopt moet de info er al zijn en hoeft hij alleen nog op een toegankelijke manier beschikbaar gesteld worden.

Op langere termijn betekent deze aanpassing dat we niet langer om de oren geslagen zullen worden met zogezegd ‘milieubewuste’ producten, terwijl de producenten ervan gewoon blijven vervuilen zoals voorheen. Uiteindelijk wordt iedereen daar beter van.

Ook wordt de duurzaamheid (levensduur) van een product beter gewaarborgd:

• Dingen die bewust gemaakt worden om sneller kapot te gaan, mogen niet meer (als zijnde duurzaam) gepromoot worden. Denk maar aan elektronica.
• ‘Gebruikstijd’ of ‘onder normale gebruiksomstandigheden’ moeten beter gestaafd worden.
• De repareerbaarheid moet écht zijn.

Zou het meldpunt van Testaankoop ‘te rap kapot’ dan eindelijk minder meldingen krijgen?

Nog in de pijplijn:

• Groene claims moeten via een ingediend dossier goedgekeurd worden door erkende controleurs (Oeps, meer papierwerk! Maar het is voor het goede doel.).
• De minimumstandaard voor levensduur, duurzaamheid van product en productieproces;
• Het recht op herstelling.

Meer weten? Ga rechtstreeks naar de website van het Europees Parlement.

Waar kun je zelf op letten?

Hoe weet je wat je moet geloven?
Welke producten zijn écht duurzaam?
En welke bedrijven doen écht hun best om milieuvriendelijk te werken?

Je wilt bewuste keuzes maken, maar hoe doe je dat met al die bewuste misleiding?

We geven je graag deze tips mee:

• Certificaten en labels: een handige gids voor officiële labels vind je op https://www.labelinfo.be/nl. Je leest er ook wat elk label (niet) garandeert.
• Vraag je af: Heb ik dit echt nodig?
  Koop niet om te kopen, maar om te gebruiken.
• Geloof niet alles wat ze zeggen in de reclame. Mooie woorden die zonder inhoud blijven, dat klopt niet.
• Ga na op welke manier een productieproces minder CO₂ uitstoot of minder water verbruikt.
• Elk stapje in de goede richting door één schakel in het hele productieproces te vergroenen is goed. Maar daarom mag een product nog niet aangeprezen worden als ‘groen’. Zogezegde milieuvoordelen moeten objectief gemeten kunnen worden door een onafhankelijke studie.
• Recycleerbaar en gerecycleerd: ‘recycleerbaar’ geeft de theoretische mogelijkheid aan om een product te recycleren. Pas als het product ook daadwerkelijk bestaat uit ‘gerecycleerd materiaal’ is de cirkel rond.
• Ingrediënten: herken en vermijd zoveel mogelijk chemische stoffen in voeding en cosmetica. Meestal is een korte ingrediëntenlijst al een goed teken. Woorden die je amper kan uitspreken, zoek je best even op. Vermijd minerale oliën, microplastics, siliconen en parabenen in producten. Weet dat ingrediënten altijd worden genoemd volgens de INCI code.

Bovenal: volg je gevoel. Je hoeft je niet schuldig te voelen als je niet de hele ingrediëntenlijst van een product onder de loep hebt genomen, of als er toch een stofje in zit dat niet helemaal oké is. Zolang je niet (veel) meer koopt dan je nodig hebt, op labels en certificaten let, en niet zomaar alles gelooft wat de reclame zegt, kom je al een heel eind.
Als het te mooi is om waar te zijn, is het dat wellicht ook.

Ontdek meer klimaatwoorden in deel I van ‘Spreek jij ook eco?’.
Eco-score en Nutri-Score belichten we in het laatste deel van dit drieluik.

Foto: Jacqueline Macou via Pixabay.com

#klimaat #afval