Verontrustende PFOS-verontreiniging in o.a. de Melsterbeek

“Op de terreinen van Tenneco (Monroe Schokdempers) in Sint-Truiden is een verhoogde concentratie aan PFOS gevonden in het vaste deel van de aarde en het grondwater”, blokletterden de kranten op 10 augustus 2022. Dit werd vastgesteld tijdens een verkennend onderzoek door een deskundige, aangesteld door het bedrijf zelf. De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) heeft het bedrijf aangemaand tegen het jaareinde een uitgebreider onderzoek uit te voeren.

Bewoners in de onmiddellijke buurt (100 m) worden aangemaand geen groenten en fruit uit eigen tuin te consumeren. Ze onthouden zich ook best (tijdelijk?) van het eten van eigen kippen, ander kleinvee en eieren. In een ruimere straal van 500 m wordt best geen putwater gebruikt voor consumptie, moestuin of zwembad.

Gehaltes hoger dan rapportagegrens

De firma zelf worstelt intussen met de opgelegde PFOS-normen in haar afvalwater, die nog steeds boven de opgelegde normen zitten. Ze heeft daarom een bijstelling van de lozingsvoorwaarden aangevraagd. Tenneco vraagt nu nog 1.0 μg/l PFAS te mogen lozen tot 24/04/2023 om vanaf dan te voldoen aan de wettelijk vastgestelde norm voor deze stof van 0.5 μg/l, waarbij PFAS een groep chemische stoffen is, waarvan oa PFOS, GenX en PFOA deel van uitmaken. In de huidige vergunning wordt de lozing van PFOS duidelijk afzonderlijk vermeld en moet deze afgebouwd worden tegen 25/04/2023 tot de wettelijke 0.1 μg/l. Door de herformulering van de lozingsvoorwaarden naar PFAS, waar PFOS deel van uitmaakt, is het onduidelijk of de PFOS-lozingen in de toekomt wel binnen de wettelijke norm zal vallen. Reden van deze bijstelling zijn o.a. de resten PFOS uit het verleden die nog steeds in ketels en pijpleidingen uit het productieproces aanwezig zouden zijn. Al dat afvalwater wordt geloosd in de nabijgelegen Melsterbeek.

Over het al dan niet oorzakelijk verband met het bedrijf zijn er nog onduidelijkheden, maar een onderzoek naar perfluorverbindingen (PFOS) in palingen op deze beek, tonen concentraties aan die viermaal (!) hoger liggen dan deze bij dezelfde vissoort in de Zeeschelde. (Bron: Biota resultaten Universiteit Antwerpen (UIA) en het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek. (INBO)).

Ook de gemeente Geetbets liet het water van de Melsterbeek op haar grondgebied onderzoeken. “In het water van de Melsterbeek werden PFPeA, PFHxA en PFOS aangetroffen in gehaltes die hoger zijn dan de rapportagegrens”, was de vaststelling. Na deze vaststelling en de verontrustende cijfers werden door deze gemeente geen verdere stappen ondernomen. 

Verantwoordelijkheid van de gebruiker?

Nochtans wordt in de Melsterbeek door de landbouw nog volop water gecapteerd voor bevloeiing van de naastliggende percelen. Rundvee in de buurt wordt voorzien van drinkwater uit dezelfde beek. Deze vaststellingen lijken de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) geenszins te verontrusten. In een bericht aan Natuurpunt Oost-Brabant antwoorden ze het volgende: “Voor het onttrekken van water uit de Melsterbeek geldt dat de gebruiker er zelf voor verantwoordelijk is om na te gaan of het door hem onttrokken water voldoet aan de kwaliteit die voor de door hem gewenste toepassing vereist is.”

Ook de mening van het Federale Agentschap voor Voedselveiligheid (FAVV) werd gevraagd. Zij verschuilen zich achter “richtsnoeren“ die gepubliceerd werden en die van toepassing zijn voor elke landbouwer die zich bevindt in een “No Regretzone” van zodra OVAM deze heeft ingesteld. In zo’n zone worden de betrokken landbouwers hiervan op de hoogte gebracht. Het FAVV geeft aan dat deze richtsnoeren ook kunnen toegepast worden op percelen die buiten dergelijke zone gelegen zijn, maar die door de PFAS-problematiek getroffen zijn omdat ze bijvoorbeeld bevloeid worden met water uit een No Regretzone zoals hier het geval is. Hier worden de betrokkenen niet geïnformeerd en het FAVV geeft aan dat “de betrokken telers zelf de wetenschappelijke onderzoeken en publicaties moeten opvolgen en dus regelmatig een herevaluatie moeten uitvoeren over de mogelijke risico’s verbonden aan de teelt in dergelijke vervuilde zones.” Ook de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij werd naar haar standpunt in deze zaak gevraagd, maar zij hult zich in tot nu toe in stilzwijgen.

De overheidsinstanties schuiven dus alle verantwoordelijkheid af naar de aanliggende landbouwers zelf, zonder zich de vraag te stellen hoe de boer überhaupt iets te weten kan komen over deze potentiële vervuiling!

Of deze vervuiling daadwerkelijk te maken heeft met het bedrijf Tenneco is nog niet helemaal duidelijk. Naar aanleiding van het openbaar onderzoek heeft de Limburgse Milieukoepel alvast een aantal bemerkingen gegeven. Deze hebben voornamelijk betrekking op de volgende zaken:

1. Het eeuwigdurende karakter van dergelijke vergunningen. De Limburgse Milieukoepel vraagt deze vergunning te beperken in de tijd;
2. Een degelijke inventarisatie van de huidige toestand om in de toekomst alles degelijk te kunnen opvolgen en te inventariseren;
3. Continue bemonstering van het lozingswater, het beekwater en het slib.

Het is nu afwachten of de stad Sint-Truiden wel meer verantwoordelijkheid en de nodige maatregelen zal nemen.