Naar een wereld zonder afval

Hoe kunnen we transformeren van een consumptiemaatschappij naar een duurzame maatschappij? Welke rol spelen de producenten daarin? En welke de consumenten?

We zouden daar een boek over kunnen schrijven, maar laat het ons voorlopig maar houden bij dit artikel waarin we enkele heikele thema’s belichten en inzoomen op oplossingen.

Afval en grondstoffen

In deze VPRO Tegenlicht-aflevering focust men op kansen en oplossingen. https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2023-2024/de-wegwerpmaatschappij.html

Kunnen we het woord afval ooit uit de Dikke Vandale schrappen, zoals Christian de Jong (Manager Duurzaamheid bij Bever) in deze video stelt?

Dat er zo weinig mogelijkheden zijn voor elektronica, horen we ook in deze reportage. Dat mensen een nieuwe smartphone móeten kopen omdat hun oude het niet meer doet en niet meer gerepareerd kan worden. Dat mensen dat ánders willen!

Twee maanden na deze reportage kwam Ecotips met verontrustend nieuws: 240 miljoen pc’s dreigen op schroothoop te belanden als ondersteuning Windows 10 stopt

Kort samengevat: Op 14 oktober 2025 stopt Microsoft de ondersteuning van Windows 10. Als professionele klant kan je intekenen op het Extend Security Update-programma als je de levensduur van je computer met drie jaar wilt verlengen, en daar betaal je dan ook voor. Particuliere klanten moeten zich erbij neerleggen dat 14/10/25 de einddatum is voor Windows 10 en ze een pc met de juiste systeemvereisten voor Windows 11 zullen moeten aanschaffen.

Het ziet er voorlopig niet uit dat Microsoft de systeemvereisten vermindert, dus is dit iets om nu al bij stil te staan als jouw pc niet meer zo recent is.

In oude apparaten zitten waardevolle grondstoffen die ingezet kunnen worden bij de productie van nieuwe apparaten. Weet je zeker dat je jouw oude pc of smartphone nooit meer gebruikt? Lever hem dan in bij een inzamelpunt (bijv. de winkel waar je je nieuwe apparaat kocht) zodat de verschillende onderdelen elders gebruikt of gerecycleerd kunnen worden

Statiegeld op plastic flessen en drankblikjes

Welk statiegeldsysteem komt er in 2025 in België? De beleidsmakers spreken zich er nog niet over uit, dus blijven de Statiegeldalliantie en haar partners (waaronder ook wij) actie voeren voor de invoering van een klassiek statiegeldsysteem zoals dat bestaat in o.a. Nederland en Ierland.

Statiegeld heeft een bewezen positieve impact op het milieu, want het aantal achtergelaten, rondzwervende drankverpakkingen neemt af wanneer ook lege verpakkingen nog waarde hebben. Hoe minder zwerfvuil, hoe liever. En hoe sneller, hoe liever ook. 

De resultaten van de Fost Plus-pilootprojecten rond het digitaal statiegeld waren bedroevend, lezen we op de website van Testaankoop. De lokale besturen opzadelen met extra kosten en verantwoordelijkheden? Geen goed idee!

Er is nog een waterkans dat de Vlaamse regering toch voor het alternatief gaat: het inzamelen van drankverpakkingen in de winkels, klassiek statiegeld dus, waar ook Testaankoop zich over uitspreekt.

Fingers crossed!

Zwerfvuil en sluikstorten

Dat er nog veel ruimte voor verbetering is rond de zwerfvuilproblematiek, veroorzaakt door burgers, blijkt uit deze reportage van Factcheckers (nov. ’23).

Is zwerfvuil ruimen dweilen met de kraan open?
Britt, Jan en Thomas gingen zwerfvuil opruimen en dat bleef niet bij één keer. Jan ging nog een stap verder en confronteerde sluikstorters op de openbare weg met hun gedrag.

Waarom smijten bestuurders glazen flessen in de wegberm?
Waarom laat men restjes en blikjes rondslingeren aan picknickbanken?
Waarom worden overvolle zakken met huisvuil achtergelaten op snelwegparkings?

In de reportage van Factcheckers werden allerlei redenen hiervoor aangehaald. Wat ook ons verbaast: Bestaat er echt zoveel onwetendheid bij de burgers rond afval?
Kan nóg meer sensibilisering hieraan tegemoet komen, vragen wij ons af?

Mooimakers, het Vlaamse initiatief tegen zwerfvuil en sluikstort van de OVAM, Fost Plus en de VVSG, pakt op haar website uit met de 6 pijlers van een efficiënt zwerfvuilbeleid.

Sterkhouder binnen dit initiatief is de pijler Participatie, de tienduizenden Mooimakers die een stukje openbare ruimte proper houden. Misschien ben jij zelf wel een Mooimaker en maak ook jij komaf met zwerfvuil, tijdens de jaarlijkse Zwerfvuilactie (vorig weekend) of gewoon doorheen het jaar. Sowieso goed bezig!

Retour en vernietiging van producten

Wat gebeurt er met spullen die je online aankocht en terugstuurt naar de verkoper? Dankzij deze VPRO Tegenlicht-reportage wordt het duidelijk. En daar word je niet blij van!

Ook in deze aflevering van de Avondshow met Arjen Lubach is het (gratis) retourneren kop van jut. En terecht, want het is een thema dat de volle aandacht verdient. Het blijft namelijk een hardnekkige trend: het (gratis) terugsturen van online aankopen.

Je kent dat wel: twee maten kopen van een paar schoenen, voor de zekerheid. Of twee kleuren van eenzelfde broek, want op een schermpje zie je niet hoe die kleuren in real life zijn.

Het kan altijd wel gebeuren dat je twijfelt, of dat het door jou bestelde item écht niet is wat je ervan verwachtte. Het is echt geen schande om een keertje iets terug te sturen. Het is zelfs helemaal jouw recht als er iets misliep met je bestelling en je een beschadigd of verkeerd artikel thuiskreeg.

Maar de shopcultuur van 10 jurkjes bestellen, er eentje houden en de rest terugsturen ‘omdat het gewoon zo wordt aangeboden door de verkoper’, dat kan echt niet! Wie deze gewoonte heeft, moet absoluut ook stilstaan bij de gevolgen.

Want ‘gratis’ bestaat niet. Het pakketje dat je kreeg, moet opnieuw vervoerd worden. Iemand moet het in het magazijn uitpakken en beoordelen, het schoonmaken misschien. Veel handling dus!

Erger nog: Het is voor verkopers meestal goedkoper om een ongebruikt item, zoals een kledingstuk, te laten vernietigen in plaats van het opnieuw te verkopen. Dus die 9 teruggestuurde jurkjes van daarnet worden waarschijnlijk vernietigd! Zonde toch? Om maar niet te spreken over de productiekost van die jurkjes, de benodigde grondstoffen, de transportkost, arbeidskost, milieukost, enzovoort.

Als consument speel je een cruciale rol in het tot standhouden of juist afschaffen van deze problematiek. Aan jou de keuze.

Gelukkig is er ook op beleidsvlak licht aan het eind van de tunnel, want de Europese Unie wil paal en perk stellen aan het vernietigen van teruggestuurde kledij en schoenenAls hun nieuwe wet bekrachtigd wordt, moeten bedrijven op termijn hun bedrijfsvoering aanpassen.

Het laatste woord over afval en een maatschappij zonder is nog niet gezegd. Maar voor nu volstaat dit.

Heel veel dank aan alle mensen die de wereld properder maken en houden. Die spullen herstellen en ze een nieuw leven geven. Die bewust alleen kopen wat ze nodig hebben (of heel graag willen) en de beste oplossing kiezen voor wat ze niet langer nodig hebben.

Even terug naar de eerste Tegenlicht-reportage waarin producenten uit Nederland aan het woord komen. Ook in België ontstaan gelukkig steeds meer initiatieven die inzetten op verduurzaming. Zo zijn er ook hier outdoor winkels met eigen herstel- en wasdiensten. Jas stuk of vuil? Ga er terug mee naar de winkel. Het maakt een wereld van verschil!

#afval

Uitgelicht beeld: Mvuorenmaa via Pixabay