Noord-Zuid verbinding N74

Versie 28/5/2024.
Voor officiële communicatie: noordzuidlimburg.be 

Waar staan we nu, na een halve eeuw?

Uitwerkingsfase 2022 - 2024 en uitvoering 2024 - 2030

De concrete details werden verder onderzocht en uitgewerkt. Zo waren er bijvoorbeeld nog heel wat vraagtekens over kruispunten, extra verkeer op omliggende wegen en de mogelijkheden voor aantakkingen op de tunnels. Compensaties en milderende maatregelen zullen uitgevoerd moeten worden. Er zullen (helaas) ook onteigeningen moeten gebeuren. Ook dit zal goed georganiseerd en gecommuniceerd moeten worden. 

Het voorontwerp projectbesluit werd op 26 januari 2024 voorgesteld aan de Vlaamse regering. Daarop volgde een formele adviesronde. Deze werd op 4 maart 2024 afgesloten. Het projectteam gaat ermee aan de slag. Het ziet er naar uit dat de adviezen overwegend positief zijn. Goed nieuws dus!

Nu loopt nog een laatste openbaar onderzoek van 60 dagen t.e.m. 27/07/24. Definitieve goedkeuring van de plannen wordt najaar 2024 verwacht. 

De doortocht, zoals beslist op 22/4/2022

Begin 2018 werd het complex project Noord-Zuid Limburg opgestart. Na een verkenningsfase en onderzoeksfase besliste de Vlaamse regering eindelijk over een traject waarin we ons, onder voorbehoud van nog uit te werken details, kunnen vinden.

Het definitief traject omvat twee tunnels voor doorgaand verkeer: eentje van twee maal twee rijstroken onder het centrum van Houthalen en eentje van twee maal 1 rijstrook onder het centrum van Helchteren. Plaatselijk verkeer blijft bovengronds mogelijk, na herinrichting (autoluw).
Verder wordt ingezet op een trambus voor Spartacus lijn 3 Hasselt-Neerpelt. Er komen ook enkele ecopassages, zoals bij de kruising van de Mangelbeek.

Omdat er Habitatrichtlijngebied wordt aangesneden moet er een "ADC-test" uitgevoerd worden. Er moet worden beschreven dat er geen minder schadelijk Alternatief voorhanden is, dat er sprake is van Dwingende reden van openbaar belang, en dat er voldoende Compenserende maatregelen genomen zullen worden. De compensatie moet uitgevoerd worden voor de aanvang van de werken. Als compensatie zal een natuurverbinding gerealiseerd worden tussen de twee militaire domeinen. Europa zal uiteindelijk toestemming moeten geven. Vergeleken met de westelijke omleidingsweg maakt dit project alleszins een goede kans.

Ontdek en download hier alle relevante documenten i.v.m. de beslissing.

Voorzichtig tevreden

Over het algemeen zijn we tevreden met de keuze voor de doortocht met tunnels, in combinatie met een openbaar vervoer-verbinding. Tja, de Laambeek, Broekbeek en Mangelbeek zullen gekruist worden, en er zal her en der wat open ruimte sneuvelen (zo’n 5 ha, dat is peanuts tegenover de 160 ha van de westelijke omleiding). Het is niet anders in het ruimtelijk wanordelijk Vlaanderen… Ook blijkt er een belangrijk en kwetsbaar veengebied gevaar te lopen. Hiervoor moet nog een gepaste oplossing gezocht worden.

Het gekozen traject is van alle voorstellen (heden en verleden) toch een van de betere (lees: minst schadelijke). Bovendien zijn we altijd al voorstander van de doortocht geweest.

We zijn opgelucht dat er na al die jaren een oplossing in zicht is die tot stand kwam in samenspraak met verschillende partijen, vertegenwoordigers en belangengroepen. Want de situatie ter plaatse was al jarenlang onhoudbaar, dat kan niemand ontkennen.

We hebben op geen enkel moment gestreden tegen de vooruitgang. We waren ook niet blij met al het fileleed, de verkeersdrukte en de bijhorende vervuiling. Maar we bleven volhouden dat een doortocht (met tunnel(s)) een waardig alternatief was dat serieus overwogen moest worden, zodat er niet onnodig veel open ruimte en waardevolle natuur moest sneuvelen.

Hoe zijn we tot deze breed gedragen consensus geraakt?

Complex project 2018 – 2022 en verder

Na de woelige voorgeschiedenis (zie het kopje hieronder) werd op 16 maart 2018 het Complex Project Noord-Zuid opgestart, naar uitvoering van het decreet complexe projecten van 25 april 2014. Dit proces omvat een breed scala aan overlegstructuren, inspraakmogelijkheden en betrekt een breed betrokken publiek. Een zo breed mogelijke verzameling van belanghebbenden, gaande van buurtbewoners, de bedrijfswereld, de natuurbeweging, overheden, … werden op een gestructureerde, transparante manier uitgebreid betrokken bij het proces, bestaande uit een verkenningsfase, een onderzoeksfase, uitwerkingsfase en tot slot de uitvoering. De Limburgse Milieukoepel, vertegenwoordigd door Gust Feyen, werkte intensief mee en we zijn tevreden dat we als volwaardige gesprekspartner werden beschouwd. Het zou een lang proces worden, terwijl iedereen – heel de provincie, en heel de Vlaamse regering – zat te wachten op een oplossing. 

Over één ding was iedereen het eens: dit sleept al veel te lang aan, iedereen is de impasse, en vooral de files, meer dan beu.

In de verkennende fase werden vier krachtlijnen uitgezet: het project moest een katalysator zijn voor de transitie naar duurzame mobiliteit, de bestaande kernen langs de weg moesten versterkt worden (minder lintbebouwing), het project moest een maatschappelijke meerwaarde bieden en moest ruimer gezien worden dan “gewoon een weg”.

In februari 2020 werden 7 voorkeursalternatieven aan een grondige studie onderworpen (de AlternatievenOnderzoeksNota). Ook het publiek werd geraadpleegd via een openbaar onderzoek.

In december 2021 werd, na nog meer uitgebreid onderzoek en verdere uitwerking 1 van de 7 voorkeursalternatieven door de Vlaamse regering verkozen tot “ontwerp voorkeursbesluit”. Dit ging in de jaarwisseling in openbaar onderzoek. Er werden “slechts” 54 bezwaren/opmerkingen ingediend. Deze gingen inhoudelijk vooral over de bijkomende verkeersdruk oost-west, het aantal baanvakken, de capaciteit van de tunnels, en de impact van het voorkeursalternatief. Maar over het algemeen is iedereen tevreden dat er eindelijk een oplossing in zicht is die kans maakt op slagen.

Op 22/4/2022 besliste de Vlaamse regering definitief: het geselecteerde voorkeursbesluit zal worden uitgevoerd.

Lees hier meer over de totstandkoming van het voorkeursbesluit.

Wat voorafging: waarom moest het allemaal zo complex zijn

Geschiedenis – jaren ’70 - 2017

Op Ferrariskaarten (1770) zien we al een verbinding van Hasselt naar Lommel door de kernen van Houthalen, Helchteren en Hechtel. Deze weg staat nu bekend als de N715.

In de jaren 1960 nam het autoverkeer gevoelig toe. In 1971 werd de weg voorzien van 2x2 rijstroken. Ook de E314 werd begin jaren 1970 aangelegd. De dorpen langs de grote wegen floreerden, de verkeersdrukte bleef toenemen. In 1973 werd beslist een oostelijke omleidingsweg aan te leggen om de dorpskernen te ontlasten. Maar de zogenaamde A24 zou door natuurgebied lopen en er kwam protest. Stukje bij beetje werd de weg van noord naar zuid aangelegd tot aan Helchteren. In 1980 was er sprake van een westelijke omleidingsweg rond Houthalen. In 1993 werd de N74 tussen de Nederlandse grens en Helchteren opgeleverd. Over het zuidelijke deel, ter hoogte van Helchteren en Houthalen, tot aan het knooppunt met de E314 bleef discussie.
In 1996 werd een westelijk omleidingstracé vastgelegd in de gewestplanwijziging.
In 2002 werd voor een lange ondertunneling gekozen, in plaats van een omleidingsweg. In 2004 werd beslist om de tunnel op te splitsen in 2 kortere tunnels.

De Limburgse Milieukoepel is steeds voorstander geweest van de doortocht met 1 of 2 tunnels.
Had men destijds naar ons geluisterd, dan lagen de tunnels er intussen al en was het probleem opgelost.

Raad van State – waarom lagen we dwars, en kregen we nog gelijk ook?

In 2008 werd de piste van de tunnels weer verlaten en koos de Vlaamse regering weer voor een westelijke omleidingsweg. Hiervoor werd in 2011 een GRUP opgemaakt. Omdat dit onnodig veel open ruimte zou aansnijden – maar liefst 160 ha! - en de verkeersdrukte eerder verplaatst zou worden dan oplost, werd dit GRUP aangevochten bij de Raad van State. De Raad vernietigde in 2013 het GRUP omdat de voorgestelde natuurverbinding geen correcte compensatie is. In 2015 kwam de Vlaamse regering met een gelijkaardig GRUP, met aanpassing van enkele punten komma’s, maar ook dit sneuvelde in 2017 na aanvechting bij de Raad van State. De Raad oordeelde dat het niet verantwoord is om zonder een degelijk alternatievenonderzoek ca 160 ha open ruimte aan te snijden voor een nieuwe weg, die bovendien door verschillende Europees beschermde natuurgebieden zou lopen. Dat gaat zomaar niet! Dat moet degelijk onderbouwd worden, er moet degelijk worden aangetoond dat er geen minder schadelijke alternatieven zijn, en enkel een extra natuurverbinding aanleggen ter compensatie is volstrekt onvoldoende: de negatieve effecten op beschermde natuur moeten maximaal vermeden worden door allerhande “mitigerende maatregelen” ter plaatse.

“Ze hebben dat natuurgebied echt in de weg gelegd. Kunnen we dat niet gewoon verplaatsen?”

Het was dus weer terug naar af. Tweemaal vernietigde de Raad van State de plannen. Pijnlijk, kostelijk en tijdrovend. We zijn steeds blijven volhouden dat de inname van open ruimte, waaronder beschermde, waardevolle natuur, onverantwoord is omdat er een alternatief voorhanden was: de doortocht.

Daarom besliste de Vlaamse regering om het anders, beter, transparanter en geïntegreerder aan te pakken. Via het decreet Complexe Projecten.
En voorlopig zijn we tevreden met het resultaat dat hieruit voortkwam.

Oost, West, Tunnels Best!

Meer weten over het Complex Project zelf? www.noordzuidlimburg.be

Tekst: Els Ferson
Maar alle credit gaat natuurlijk naar iedereen die constructief meewerkte aan het complex project om tot dit resultaat te komen.
Foto's: Pexels en piqsels (hoofdfoto)